Uminog ang mga pangyayari ng Kabanata 11 sa ebolusyon ng sistema ng pagmamay-ari ng lupa mula sa piyudalismo tungo sa pagpapatupad ng CARP (Comprehensive Agrarian Reform Program). Mapapansin sa kabanatang ito kung gaano kalaki ang papel ng lupa/lupain sa buhay ng mga Pilipino. Dito, tinunton ng tagapagsalaysay na si Esteban ang kasaysayan o simula ng lupain ng pamilyang Nueva.
Inilahad sa kabanatang ito ang kahigpitan ng Don at Donya Nueva sa pagpapalakad ng kanilang hacienda. Sinabi dito na ang hatian sa ani sa kanilang lupain ay 60-40 o 70-30--60 o 70 ang napupunta sa mag-asawa, at ang mas maliit na bahagdan ay napupunta sa mga kasama sa hacienda. Patunay lamang ito kung gaano pinahahalagahan ng mag-asawa ang kanilang katayuan sa buhay. Kaya naman hindi kagulat-gulat ang kanilang reaksyon nang sabihin ni Bino na nabuntis niya si Selya, at na pakakasalan niya ito. Sa katunayan, kaya lang pumayag ang mag-asawang Nueva sa kasalan ay dahil natatakot silang mawalan ng tagapag-mana ang kanilang hacienda. Kahit sa mga sandaling iyon, ang iniintindi pa rin nila ay ang kayamanan nilang ayaw nilang mawaglit sa pamilya nila.
Sa kabanatang ito rin, naisiwalat ang pinanggalingan ni Selya. Sa bahaging ito ng kabanata ko napagtanto na kaya marahil inabandona ni Selya si Nene noong bata pa ito ay dahil siya rin mismo ay inabandona ng kanyang mga magulang at mga kamag-anak. Medyo naawa ako kay Selya sa bahaging ito, at naisip kong swerte siyang minahal siya ng isang Bino na kaya siyang ipaglaban sa lahat ng tao.
Ang kasal nilang dalawa ay naging isang malaking kontrobersiya sa bayan ng Sagrada. Sa bahaging ito ko nakita ang "crab mentality" ng mga Pilipino. Lahat ng mga dumalo sa kasalang Bino at Selya ay walang ginawa kundi maghintay na may maling mangyari sa kasal. Hinihintay nilang mamatay ang ilaw ng kandila sa magkabilang tabi ng kinakasal, na maputol ang cordon na tinali sa kanilang mga balikat, na malaglang ang singsing o na mautal ang pari--kahit anong senyales na magpapatunay na mali ang gagawin nilang pagpapakasal. Napaisip tuloy ako kung bakit tila likas na sa atin ang ganoon? Bakit parang hindi natin makuhang maging masaya nalang para sa mga taong nakukuha ang kanilang mga inaatim sa buhay? Why do we always feel the need to bring people down, just because we aren't as happy as they are?
Matapos ang digmaan, nagbago si Bino. Hindi na siya ang dating mahusay magpalakad sa hacienda. Si Lope na ang umako ng responsibilidad nito, hanggang sa dumating ang panahon ng CARP. Bukod tangi ang mga kasama sa hacienda ng mga Nueva na hindi nag-asam na magkaroon sila ng sariling bahagi ng lupa. Subalit nabigyan pa rin sila ng mga Certificate of Land Ownership Award, at hindi nila alam kung ano ang gagawin dito. Masaya na kasi sila sa pagtratrabaho sa hacienda. Sa dulo, ang dating hacienda ng mga Nueva ay naging lilimang hektarya na lamang.
Hati sa dalawang bahagi ang Kabanata 12. Ang unang bahagi ay tungkol sa pagkakaibigan nina Lope at Bino, at ikalawa naman ang tungkol sa pagsasabong ni Selya. Unahin natin ang tungkol kay Selya. Ang pagkakalulong ni Selya sa sabong ay buhat lang ng pagmamay-ari niya ng Texas na manok, na inakala niyang galing talaga sa Amerika. Nanalo ang manok na ito laban sa llamadong lokal na manok ng isang lalak. Sa tingin ko, ang pagkapanalo ng Texas chicken ni Selya laban sa lokal na manok ng lalaki ay simbulo ng pagsuko ng mga Pilipino sa malakas na impluwensiya ng Amerikano. Sa lahat talaga ng mga tauhan sa nobela, si Selya ang pangunahing nagpapamalas ng kolonyal na mentalidad, at ang insidente ng kanyang pagkakalulong sa sabong ay walang iba kundi patunay na hindi pa rin siya malaya sa impluwensiyang Amerikano.
Ang unang bahagi naman ng kabanata 12 ay nakapagpaisip sa akin kung paano ba nagbabago ang tao, at kung bakit niya nagagawang kalimutan ang mga bagay na dati ay mahalaga sa kanya. Paano nasisira ang pagkakaibigan? Saan nagsisimulang magbago ang relasyon ng dalawang tao, at paano ito mapipigilan?
Ang ginawang pagsagip ni Lope sa buhay ni Bino noong panahon ng kanilang pagkakapiit sa mga Hapon ay dakila. Gayundin ang ginawa ng mga Agta, kabilang si Agatha, sa pagligtas nila kay Bino sa mga Hapon na humahabol sa kanila. Ngunit dumating ang panahon na tila nalimot ni Bino ang lahat ng ito. Nalimot niyang matagal na sana siyang patay kung hindi dahil kay Lope at kay Agatha. At paano niya ipinakita ang kawalan niya ng utang na loob? Hindi siya pumayag na maging ninong sa kasal nila. At ang masaklap pa para kay Lope ay ito: Sa lahat ng tao na dapat makaintindi sa kanya, na dapat alam ang kanyang nadarama na magmahal ng taong hindi niya kaparehas ng uri, si Bino dapat iyon. Si Bino na niligtas niya, si Bino na matalik niyang kaibigan.
Paano nga ba nasisira ang pagkakaibigan? Paano ba nalilimot ng isang tao ang mga bagay na dati ay mahalaga sa kanya?
-Trixie Conlu
Inilahad sa kabanatang ito ang kahigpitan ng Don at Donya Nueva sa pagpapalakad ng kanilang hacienda. Sinabi dito na ang hatian sa ani sa kanilang lupain ay 60-40 o 70-30--60 o 70 ang napupunta sa mag-asawa, at ang mas maliit na bahagdan ay napupunta sa mga kasama sa hacienda. Patunay lamang ito kung gaano pinahahalagahan ng mag-asawa ang kanilang katayuan sa buhay. Kaya naman hindi kagulat-gulat ang kanilang reaksyon nang sabihin ni Bino na nabuntis niya si Selya, at na pakakasalan niya ito. Sa katunayan, kaya lang pumayag ang mag-asawang Nueva sa kasalan ay dahil natatakot silang mawalan ng tagapag-mana ang kanilang hacienda. Kahit sa mga sandaling iyon, ang iniintindi pa rin nila ay ang kayamanan nilang ayaw nilang mawaglit sa pamilya nila.
Sa kabanatang ito rin, naisiwalat ang pinanggalingan ni Selya. Sa bahaging ito ng kabanata ko napagtanto na kaya marahil inabandona ni Selya si Nene noong bata pa ito ay dahil siya rin mismo ay inabandona ng kanyang mga magulang at mga kamag-anak. Medyo naawa ako kay Selya sa bahaging ito, at naisip kong swerte siyang minahal siya ng isang Bino na kaya siyang ipaglaban sa lahat ng tao.
Ang kasal nilang dalawa ay naging isang malaking kontrobersiya sa bayan ng Sagrada. Sa bahaging ito ko nakita ang "crab mentality" ng mga Pilipino. Lahat ng mga dumalo sa kasalang Bino at Selya ay walang ginawa kundi maghintay na may maling mangyari sa kasal. Hinihintay nilang mamatay ang ilaw ng kandila sa magkabilang tabi ng kinakasal, na maputol ang cordon na tinali sa kanilang mga balikat, na malaglang ang singsing o na mautal ang pari--kahit anong senyales na magpapatunay na mali ang gagawin nilang pagpapakasal. Napaisip tuloy ako kung bakit tila likas na sa atin ang ganoon? Bakit parang hindi natin makuhang maging masaya nalang para sa mga taong nakukuha ang kanilang mga inaatim sa buhay? Why do we always feel the need to bring people down, just because we aren't as happy as they are?
Matapos ang digmaan, nagbago si Bino. Hindi na siya ang dating mahusay magpalakad sa hacienda. Si Lope na ang umako ng responsibilidad nito, hanggang sa dumating ang panahon ng CARP. Bukod tangi ang mga kasama sa hacienda ng mga Nueva na hindi nag-asam na magkaroon sila ng sariling bahagi ng lupa. Subalit nabigyan pa rin sila ng mga Certificate of Land Ownership Award, at hindi nila alam kung ano ang gagawin dito. Masaya na kasi sila sa pagtratrabaho sa hacienda. Sa dulo, ang dating hacienda ng mga Nueva ay naging lilimang hektarya na lamang.
Hati sa dalawang bahagi ang Kabanata 12. Ang unang bahagi ay tungkol sa pagkakaibigan nina Lope at Bino, at ikalawa naman ang tungkol sa pagsasabong ni Selya. Unahin natin ang tungkol kay Selya. Ang pagkakalulong ni Selya sa sabong ay buhat lang ng pagmamay-ari niya ng Texas na manok, na inakala niyang galing talaga sa Amerika. Nanalo ang manok na ito laban sa llamadong lokal na manok ng isang lalak. Sa tingin ko, ang pagkapanalo ng Texas chicken ni Selya laban sa lokal na manok ng lalaki ay simbulo ng pagsuko ng mga Pilipino sa malakas na impluwensiya ng Amerikano. Sa lahat talaga ng mga tauhan sa nobela, si Selya ang pangunahing nagpapamalas ng kolonyal na mentalidad, at ang insidente ng kanyang pagkakalulong sa sabong ay walang iba kundi patunay na hindi pa rin siya malaya sa impluwensiyang Amerikano.
Ang unang bahagi naman ng kabanata 12 ay nakapagpaisip sa akin kung paano ba nagbabago ang tao, at kung bakit niya nagagawang kalimutan ang mga bagay na dati ay mahalaga sa kanya. Paano nasisira ang pagkakaibigan? Saan nagsisimulang magbago ang relasyon ng dalawang tao, at paano ito mapipigilan?
Ang ginawang pagsagip ni Lope sa buhay ni Bino noong panahon ng kanilang pagkakapiit sa mga Hapon ay dakila. Gayundin ang ginawa ng mga Agta, kabilang si Agatha, sa pagligtas nila kay Bino sa mga Hapon na humahabol sa kanila. Ngunit dumating ang panahon na tila nalimot ni Bino ang lahat ng ito. Nalimot niyang matagal na sana siyang patay kung hindi dahil kay Lope at kay Agatha. At paano niya ipinakita ang kawalan niya ng utang na loob? Hindi siya pumayag na maging ninong sa kasal nila. At ang masaklap pa para kay Lope ay ito: Sa lahat ng tao na dapat makaintindi sa kanya, na dapat alam ang kanyang nadarama na magmahal ng taong hindi niya kaparehas ng uri, si Bino dapat iyon. Si Bino na niligtas niya, si Bino na matalik niyang kaibigan.
Paano nga ba nasisira ang pagkakaibigan? Paano ba nalilimot ng isang tao ang mga bagay na dati ay mahalaga sa kanya?
-Trixie Conlu
No comments:
Post a Comment