malungkot.

Sa ikalabing-isang kabanata, napansin kong mayroong dalawang katangian ang mga Filipino na maituturing na masama. Una ay iyong pag-iisip na sana'y may masamang mangyari sa isang tao. Ito ang tipong umaasa ang isang tao na may malubhang mararanasan ang isa pa. Ang isa pa'y ang ulo'y lumalaki kapag biglang nabiyayaan. Ang tao'y biglang nagiging mayabang at parang nawawalan ng paki sa iba. Nakita ko itong dalawang katangian sa ilang bahagi ng kabanata.
Sa talangkang pag-iisip, mistulang nangyari ito ng magpapakasal na si Bino at si Selya. Lahat kasi noo'y umaasa na mangyari nga ang dapat mangyari. Malungkot dito'y imbes na sumaya dahil ang isang katulong ay umangat ang estado sa buhay, umiikot pa rin ang pag-iisip sa mga pamahiin. Umaasa kasi silang may masamang mangyayari sa kasal o sa handaan. Mabuti namang walang nangyaring ganito sa okasyong iyon.
Tungkol naman kay Selya'y lumaki ang ulo niya. Nang napangasawahan niya si Bino'y nawala na ang dati niyang katauhan. Para kasing hindi mo mahihinuhang katulong pala siya rati. Noon nga'y sumasali na siya sa sabong at hindi na niya pinakailaman ang kaniyang sariling anak. Para bagang binayayaan na nga siya'y dahil dito, mataas na siya sa lahat. Imbes na magpasalamat at mamuhay ng payak na ginawa niya dati'y binago niya lahat at naging Donya.
Siguro nga'y dahil sa pag-iisip ng mga tao sa Sagrada na may masamang mangyayari kay Selya, nagbago na rin ang katauhan ng Donya. Dahil nga masama ang iniisp ng iba, nawalan siya ng paki rito. Dati nga'y katulong lamang siya subalit naiibigan siya ng anak ng pamilyang mayayaman. Pero, hindi siya lumingon sa pinanggalingan at hindi naging masaya ang buhay ng kaniyang pamilya.

-dale.liwanag [k.11&12]